Italië……land van pasta, pizza, gelato én de maffia. De oorspronkelijke maffia is ontstaan op Sicilië, waar het ook bekend staat onder de naam Cosa Nostra. Dit is tevens de titel van de nieuwste verzamelbox van Radiance Films. Cosa Nostra: Franco Nero in three Mafia Tales by Damiano Damiani bevat drie zeer uiteenlopende Italiaanse films. Met zijn kritische blik achter de camera neemt Damiani de maffia onder de loep met acteur Franco Nero als rode draad. It’s Only a Movie begeeft zich in de (onder)wereld van afpersing, corruptie en geweld. Trek de vino maar open, want deze box staat garant voor een avondje klassieke Italiaanse cinema. In de recensie gebruiken we de Engelse filmtitels, maar eigenlijk zijn we het unaniem eens dat de Italiaanse veel mooier klinken (mits goed uitgesproken).

The Day of the Owl (Il Giorno Della Civetta – 1968)

Op het zonnige Sicilië wordt een vrachtwagenchauffeur vermoord als hij een lading cement wil afleveren voor een snelwegbouwproject. Politiecommandant Bellodi (Franco Nero) start een onderzoek en stuit op een corruptieschandaal tijdens het aanleg van de snelweg. Tijdens zijn zoektocht naar getuigen klopt hij aan bij het huis van het gezin Nicolosi. Helaas wordt hij hier niet veel wijzer. Rosa Nicolosi (Claudia Cardinale) vertelt weinig en haar man is spoorloos verdwenen. Heeft hij zijn vrouw verlaten, omdat ze haar man heeft bedrogen of is er iets anders aan de hand dat verband heeft met de moord? Langzaam wijst het onderzoek hem naar maffiabaas Don Mariano Arena (Lee J. Cobb), maar Bellodi wordt tegengewerkt door een ingewikkelde erecode, waarbij getuigen zwijgen of liegen. Lukt het Bellodi met zijn onorthodoxe manieren de zaak toch op te lossen of is de maffia hem te slim af?

De eerste film uit de Cosa Nostra box is een lange zit. Er gebeurt niet zo veel en er wordt heel veel gepraat. Het leek soms of ik naar een lange aflevering van ‘Aus der Reihe Derrick’ zat te kijken. Toch blijft de film, met name door het sterke spel van Franco Nero en de verschillende plotwendingen, interessant genoeg om te blijven kijken. Wat goed in beeld wordt gebracht is de moeilijke en frustrerende strijd van een politiecommandant tegen de maffia. Het is moeilijk, zo niet onmogelijk om het recht te laten zegevieren. Nero schittert als onkreukbare politiecommandant. Grappig, want ik had hem nog nooit eerder gezien in een andere rol dan cowboy of boef. Het is alleen Claudia Cardinale die de show steelt met haar prachtige en temperamentvolle verschijning.

De film is in de Verenigde Staten uitgebracht als Mafia, wat natuurlijk ook een toepasselijke titel is. Regisseur Damiano Damiani baseerde zijn film op de gelijknamige roman uit 1961 van Leonardo Sciascia. Het zou het eerste deel worden van de Maffia trilogie.

The Case is Closed: Forget it (L’istruttoria è chiusa: dimentichi – 1971)

De succesvolle architect Vanzi (Franco Nero) wordt gearresteerd na een aanrijding. Hij wordt er van verdacht op de vlucht te zijn geslagen en komt, in afwachting op zijn proces, terecht in de gevangenis. De goed gemanierde architect wordt geconfronteerd met het zware leven achter de tralies. Corrupt personeel, corrupte gevangenen, een falend rechtssysteem en een maffiabaas die achter de schermen de touwtjes in handen heeft. Met veel moeite lukt het Vanzi om zich aan te passen, maar of hij ooit vrijkomt is nog maar de vraag.

Ik vond dit de beste film uit de box. Een intens gevangenisdrama dat je naar de strot grijpt. Daarnaast bevat de film, in tegenstelling tot zijn voorganger, ook nog eens wat actie. Opnieuw staat de maffia en corruptie centraal, maar dan in een hele andere setting. De film geeft niet alleen commentaar op het fascistische gevangenisleven, maar ook op de Italiaanse politiek en wetshandhaving in het bijzonder. Ook dit keer speelt Nero de sterren van de hemel. In de rol van Vanzi kan hij alles kwijt en doet dat met verve. Angst, verdriet, woede, machteloosheid en onrechtvaardigheid zijn slechts een enkele emoties die de revue passeren. De film is een duidelijke inspiratiebron voor latere gevangenisfilms, zoals Escape from Alcatraz (1979) met Clint Eastwood, An Innocent Man (1989) met Tom Selleck of The Shawshank Redemption (1994) met Tim Robbins en Morgan Freeman.

How to Kill a Judge (Perché si uccide un magistrate – 1975)

Filmmaker Giacomo Solaris (Franco Nero) maakt een speelfilm over een corrupte rechter die wordt vermoord. De rechter, waarop de film is gebaseerd, wil de film verbieden en in beslag nemen. Dan wordt de film werkelijkheid als de rechter op een parkeerplaats wordt vermoord. Solaris voelt zich verantwoordelijk en gaat op onderzoek uit. Hij stuit op een corruptieschandaal waarbij verschillende mensen om het leven komen. Lukt het Solaris te ontdekken wie er achter de moorden zit, voordat hij zelf slachtoffer wordt.

De laatste film uit deze Cosa Nostra Box is ook weer verrassend. Dat komt vooral omdat de film over een film gaat. Hoofdrolspeler is de regisseur. Ik bedoel dan niet Damiano Damiani, maar opnieuw Franco Nero. Het komt volgens mij niet vaak voor dat een filmmaker de hoofdrol speelt in een film. Vooral deze gelaagdheid maakt de film interessant. Nero is opnieuw op dreef met zijn emoties. Hij doet het goed als populaire regisseur, die verontwaardigd is dat zijn film op het punt staat om geboycot te worden. Totdat hij merkt dat zijn film misschien wel de aanleiding is geweest tot de moordaanslag op de rechter. De twijfel slaat toe en hij voelt zich schuldig en verantwoordelijk, vooral richting de weduwe en het kind van de rechter. Het is de afsluiter van de Damiani-trilogie over de maffia.

De samenwerking tussen Franco Nero en Damiano Damiani wordt mooi samengevat in deze box. Nero is natuurlijk bekend van zijn rol in Sergio Corbucci’s Django (1966), maar heeft nog zo veel meer gedaan, waar deze box zeker het bewijs van is. Ik ken Nero vooral van de eerder genoemde klassieker Django en zijn huidige rollen in films als Die Hard 2 (1990), Django Unchained (2012) en John Wick Chapter 2 (2017). Hierin is Nero wel wat ouder, maar met de Cosa Nostra Box is deze charmante acteur met helblauwe ogen te bewonderen in zijn prima.

De filmcarrière van regisseur Damiano Damiani (23 juli 1922 – 7 maart 2013) begon al in de jaren 50. Zijn regiedebuut was in 1962 met de spraakmakende film Il Rossetto, een misdaaddrama over prostitutie. Hij maakte ook een aantal fantastische westerns, waaronder A Bullet for the General (1966) en A Genius, Two Partners and a Dupe (1975). De horror film Amityville II: The Possession (1982) is ook van zijn hand. De meeste van zijn films zijn grimmig en hebben een politieke lading. Dat is in deze Cosa Nostra Box zeker terug te zien.

Helaas hebben wij de box niet fysiek kunnen beoordelen, maar we hebben ons vermaakt met de digitale Italiaanse versies met Engelse ondertiteling. In de fysieke box zijn alle films 2K gerestaureerd met de (originele) Italiaanse én Engelse audio. Er zijn nieuwe en oude interviews met Franco Nero beschikbaar waarin hij terugblikt op de films in deze box. De interviews worden gecombineerd met  archiefmateriaal. De box bevat ook verschillende essays, zoals ‘Italy’s Cinematic Civil Conscience: An Examination of the Life and Works of Damiano Damiani’ en ‘Lessons in Violence’. Natuurlijk mogen de trailers en de prachtige omkeerbare covers niet ontbreken. De Limited edition bevat ook nog eens een 120-pagina tellend boek met veel informatie over de films in deze box.

De Cosa Nostra Box is inmiddels verkrijgbaar. In zijn drie films geeft Damiano Damiani je een unieke en kritische kijk op de Italiaanse cinema uit de jaren 60 en 70. De extra’s zijn voor de liefhebbers van (Italiaanse) filmgeschiedenis een echte aanwinst. Voor fans van Franco Nero is deze box sowieso een must, want de charmante acteur laat zich van zijn de beste kant zien. Radiance Films pakt goed uit met deze fraaie box die goed is voor heel wat uren kijkplezier.