Robert Eggers heeft in de afgelopen 10 jaar laten zien dat hij een regisseur is die ontzettend verfrissend te werk gaat. Hij maakt films met bescheiden budgetten, maar weet ze groots te maken en met durf. Zijn films zijn wellicht verpakt als genrefilm, maar zijn wel degelijk meer dan dat. Iedere film van zijn hand heeft een onderliggend thema, zoals dat bij The VVitch : A New England Folktale uit 2015 nog het meest duidelijk naar voren kwam. Buiten dat het een film ging over een heks in de 17e eeuw, vertelt het ook een coming of age-verhaal van een meisje dat zich los wilt vechten uit de benauwde omgeving van het gezin waarin zij opgroeit. Bij The Lighthouse, uit 2019, bleek het onderliggende thema een stuk minder duidelijk. Zelfs vrienden van mij die homo- of biseksueel zijn, zagen niet dat de twee hoofdfiguren in de film worstelen met bi- of homoseksuele gevoelens, al was dat voor mij, als hetero, soms overduidelijk. De films van Eggers leveren bijna altijd voer voor hele avonden met mooie filmdiscussies, zo ook bij Nosferatu.

Plot: In het Wisborg, Duitsland van 1838 leeft het pasgetrouwde stel Ellen en Thomas Hutter. De twee zijn dol op elkaar en hun toekomst lijkt vol liefde en geluk. Thomas werkt bij een makelaar en krijgt een grote kans aangeboden met de verkoop van het vervallen Schloss Grünewald aan een geïnteresseerde koper in het buitenland. Het gaat hier om een excentrieke graaf, Orlok genaamd, die zijn laatste dagen zou willen slijten in het slot. Thomas vind het vreemd om een dergelijk vervallen slot te moeten slijten, maar zijn baas, Herr Knock, staat er op dat er op dat hij deze taak op zich moet nemen, met een grote som geld in het verschiet. Het zint Ellen niet om Thomas voor een lange periode te moeten missen, zeker nu zij ook gekweld wordt door visioenen van de dood. Thomas zet echter door omdat hij dit ziet als een kans voor hen beiden. De tocht naar Transsylvanië is bar, maar eenmaal bij het kasteel van de graaf aangekomen wordt hij hartelijk verwelkomd door Orlok. De graaf is inderdaad excentriek, maar de verkoop verloopt voorspoedig. Thomas wilt, nu de verkoop is afgehandeld, dan ook weer zo snel mogelijk vertrekken naar zijn geliefde Ellen, maar Orlok is niet van plan hem te laten gaan.

Wie het verhaal van Nosferatu kent weet dat het hier eigenlijk gaat om een ongeautoriseerde verfilming van het verhaal Dracula, van Bram Stoker. De film Nosferatu, Eine Symphonie des Grauens werd in 1922 geregisseerd door Friedrich Wilhelm Murnau en kwam tot stand zonder de rechten te hebben verkregen van de erfgenamen van Bram Stoker. Met enkele aanpassingen in het script, wat naamsveranderingen en een aanpassing van het uiterlijk van wat eigenlijk Dracula zou moeten zijn, dacht men er mee weg te komen. Dat was niet het geval. De rechter stelde de erfgenamen van Stoker in het gelijk waarna opdracht werd gegeven tot het opsporen van alle kopieën van de film en dat deze zouden worden vernietigd. Gelukkig hebben enkele kopieën die jacht overleefd en wordt de film tegenwoordig als een van de mooiste en bekendste stille films ooit beschouwd.

In de decennia daarna groeide de populariteit van het onofficiële Dracula-verhaal. In 1979 waagde de eigenzinnige regisseur Werner Herzog zich aan een verfilming van de film uit 1922. Nosferatu: Phantom der Nacht gebruikt hierin wel de benaming van de personages als geschreven in het boek van Bram Stoker en kon dit doen omdat het verhaal ondertussen was komen te vallen onder het publieke domein. Het uiterlijk van Orlok, zoals in de film van 1922, is gebleven en het personage wordt subliem vertolkt door een even eigenzinnige acteur: Klaus Kinski. Orlok is hier echter niet alleen het vleesgeworden kwaad, maar ook een persoon dat worstelt met zijn vampierzijn en eigenlijk hunkert naar liefhebben zoals hij dat ook ooit eens heeft kunnen doen. De film werd deels in ons eigen Delft opgenomen en maakt echt optimaal gebruik van de stad. Tevens werden voor de film 11.000 ratten gebruikt. Wie het verhaal van de productie een beetje kent begrijpt ook waarom het gebruik van dieren in films sindsdien flink is aangescherpt. Je zou er bijna lid van Partij van de Dieren door worden.

Zowel Murnau’s als Hertzog’s Nosferatu worden gezien als klassiekers binnen het horrorgenre, en naar mijn mening past Eggers’ film ook tot datzelfde rijtje op een bepaalde vlakken. Al in de eerste minuten van de film zie je dat er ontzettend veel aandacht en liefde is om een wereld en bijbehorende sfeer te creëren. Robert Eggers laat zijn Nosferatu in een veel grootsere wereld afspelen dan zijn voorgangers ooit hebben hebben kunnen dromen. Niet alleen door CGI, maar ook door groots opgezette sets. Even kreeg ik het idee naar het vroegere werk van Tim Burton te kijken, zonder deze over de top te laten gaan. Eggers heeft al eerder laten zien je mee te kunnen slepen in een wereld die niet de onze is, maar je wel gelijk te laten voelen dat je deel uit maakt tot deze wereld. Dat deed hij al met The VVitch met een bescheiden bedrag van enkele miljoenen, maar wat hij doet met $50 miljoen is werkelijk prachtig.

Voordat de film verscheen was er een gigantische hype gaande. Sommige filmliefhebbers hadden Eggers als redder van de huidige cinema betiteld en verwachtten een meesterwerk met zijn Nosferatu, nog voordat de trailer was uitgekomen en alleen wat stills beschikbaar waren. Persoonlijk vind ik zulke gedachten gevaarlijk omdat bij een tegenvallende film die gevoelens ook heel averechts kunnen werken. Gelukkig was de film zeer succesvol, maar is er wel degelijk ruimte voor kritiek.

Hoewel Nosferatu uitblinkt in sfeer, muziek en cameravoering weet het niet genoeg het publiek vast te houden met onze hoofdrolspelers. Nicolas Hoult en Lily-Rose Depp zouden als de geliefden Thomas en Ellen de ruggengraat moeten zijn waar de film op bouwt. Beide spelen dan ook ontzettend goed met wat zij toegespeeld krijgen, maar geven wij echt om ze? Dat gevoel krijg ik niet. Ik zie ze verkeren in benarde situaties waarbij de setting soms fenomenaal is, maar krijg ik als kijker echt genoeg om met ze mee te leven? Helaas niet.

Het personage van Lily-Rose Depp maakt het ook moeilijk om mee te leven aangezien zij deels verantwoordelijk wordt gemaakt voor wat gaande is. Voor mensen die de film nog niet hebben gezien laat ik het hoe en waarom even buiten beschouwing, maar het heeft te maken met het onderliggende thema van de film. Eentje die ook niet iedereen gelijk heeft weten op te pakken, helaas, al verwacht ik dat dit nog verdere mooie filmdiscussies zal gaan opleveren.

De rest van de cast bestaat uit zeer getalenteerde acteurs die hier en daar te weinig ruimte krijgen, en in een enkel geval, die van Willem Dafoe bijvoorbeeld, teveel. Dafoe is hier onze Van Helsing, genaamd Von Franz. Hij is de expert op het gebied van het occulte, en heeft bijzonder snel door dat de verstoorde balans hier wordt veroorzaakt door een vampier. Dafoe speelt met duidelijk veel plezier zijn rol, maar gaat al snel zo over de top dat hij, zeker in vergelijking met de andere personages, lijkt alsof hij denkt in een film van Burton te spelen in plaats van Eggers.

En dan Nosferatu zelf. Bill Skarsgård weet wederom een magisch filmmonster op zijn cv te schrijven, maar in tegenstelling tot Pennywise the Clown, kan hij hier maar weinig meegeven aan het personage, in ieder geval op het fysieke vlak. Orlok is gedurende de hele film vrijwel altijd gehuld in de schaduw. Wanneer wij Orlok in zijn geheel zien, en dat is maar bijzonder kort, is dat die van een oude, weerzinwekkende man, maar is er voor Skarsgård ook maar weinig te doen. De make-up is zo zwaar toegebracht dat wij soms vergeten dat hij onder al die lagen zit. Zijn spel komt eigenlijk veel meer naar voren door zijn stem. Orlok is hier een echte ondode nobelman en spreekt ook zo: theatraal met een Slavisch accent en hij weet daarmee meer indruk te maken dan met zijn fysieke uiterlijk. De keuze om Orlok niet het monsterlijke uiterlijk te geven, zoals in de eerdere films, valt te prijzen. Het is namelijk veel meer het Dracula-personage zoals in Bram Stoker’s boek staat beschreven. Toch geeft de hoeveelheid make-up weinig aan de verbeelding dat wij hier met een acteur te maken hebben die meer had kunnen laten zien als daarvoor de kans was gegeven.

Nosferatu is terecht een succes. Visueel is de film adembenemend en lijkt mij dan ook een film die je met enige regelmaat opzet om je te laten vergapen aan de prachtige sets, sfeer en indrukwekkende cameravoering. Toch is het een gemiste kans om zijn hoofdpersonages meer ruimte te geven. Dat zal sommige Eggers-liefhebbers misschien tegen het zere been stoten, maar vraag jezelf eens over, laten we zeggen, een half jaar af hoe onze hoofdpersonages heten. Ik durf te wedden dat 80% de originele benamingen van Stoker’s boek zullen opnoemen in plaats van hoe zij echt heten in de film.