Eind jaren ’70 en begin jaren ’80 werd het bioscooppubliek geconfronteerd met een ware revolutie in de filmwereld: de slasherfilm. Deze films lokten massaal veel volk naar de bioscoop met een rechtlijnige formule waarin geweld en naakt niet geschuwd werden. Ze werden ingeblikt voor weinig geld, maar zorgden voor enorm veel inkomsten waardoor vele regisseurs hun kans zagen om een graantje mee te pikken. En zo ontstond een korte maar krachtige hype die een hele resem door critici verguisde horrorfilms voortbracht.

Het begrip slasherfilm wordt vandaag nog steeds te pas en te onpas in de mond genomen. Vaak worden horrorfilms waarin het bloed rijkelijk vloeit onterecht gebrandmerkt als zijnde een “slasher”. Geen wonder dat daar dan veel misverstanden over gaan circuleren, vooral op Internet en in tal van lijstjes. Dit artikel heeft als doel om deze misverstanden voorgoed uit de wereld te helpen, op een toegankelijke en begrijpbare manier.

Eigenlijk is een slasherfilm heel eenvoudig te herkennen, want het genre wordt door objectief waarneembare conventies afgebakend waar slechts in beperkte mate van afgeweken kan worden. Hieronder een overzicht van de genretypische ingrediënten, toegelicht aan de hand van de film Halloween (1978), die als blauwdruk voor de slasherfilm geldt.

De moordenaar:

De moordenaar is altijd het uitgangspunt van de slasherfilm, want zonder moordenaar geen moorden en dus geen film. In Halloween is die moordenaar het horroricoon Michael Myers. In de openingsscène zien we hem als zesjarig jongetje zijn oudere zus vermoorden nadat ze met haar vriendje geflikflooid heeft. Wie tussen de lijnen leest zou dit als een soort straf voor losbandig gedrag kunnen interpreteren. Niet onbelangrijk: Michael draagt hierbij een halloweenkostuum inclusief masker. Dat masker zet hij pas af als zijn ouders met de auto thuiskomen en hem aantreffen in de voortuin. Roerloos aanschouwen zij hun zoontje dat met een bebloed mes wezenloos voor zich uitstaart.

Michael zit dan 15 jaar vast in een instelling waar hij onder toezicht staat van dr. Loomis. Gedurende zijn internering zegt hij geen woord. Later in de film verwijst Loomis naar hem met de woorden “the blackest eyes, the devil’s eyes”. Dit suggereert een bovennatuurlijke kracht die wordt bevestigd door volgende zaken: 1) Michael ontsnapt om onverklaarbare reden uit de instelling en kan zonder dit ooit geleerd te hebben probleemloos autorijden. 2) Michael verschijnt op alle mogelijke momenten in beeld. Het lijkt wel alsof hij uit het niets komt, plots weer verdwijnt, om dan weer ergens anders op te duiken waar hij zijn potentiële slachtoffers stalkt. Dit wordt esthetisch ondersteund door het efficiënte point-of-view shot dat vanuit het standpunt van de moordenaar filmt. 3) Michael lijkt puur fysiek over onmenselijke krachten te beschikken. Zijn derde slachtoffer tilt hij met één hand in de lucht waarna hij hem met de andere hand doodsteekt en vasthecht aan de muur. 4) Terwijl zijn slachtoffers lopen, wandelt Michael rustig op hen af. Koel en beheerst. Hoewel hij zich merkbaar trager voortbeweegt, is hij toch sneller dan zijn slachtoffers. Deze wetenschappelijke contradictie wijst alweer op bovenmenselijke krachten. 5) Michael overleeft drie aanslagen. De eerste met de priem in de hals, de tweede met zijn eigen mes dat Laurie Strode hem afhandig heeft gemaakt en de derde met een kogelregen van dr. Loomis. Ook dit suggereert weer een bovennatuurlijke kracht. Michael is niet te stoppen, wat ook blijkt uit de slotscène waarin hij plotseling verdwenen is nadat hij volgepompt met lood uit een raam naar beneden is gevallen. En dit is meteen een cliffhanger naar het tweede deel toe.

Het motief:

Het motief van de moordenaar is rechtstreeks terug te leiden tot a) een trauma dat hij in zijn jeugd heeft opgelopen of b) als reactie op het feit dat jongeren zijn territorium binnendringen. Vaak wordt dit expliciet getoond – zoals in Friday the 13th (1980), waar Jason wraak neemt voor zijn verdrinkingsdood, op zijn terrein, namelijk in Camp Crystal Lake – soms gesuggereerd en soms in het ongewisse gelaten, zoals in Halloween. Wel zien we in de premisse van Halloween dat Michael om een onbekende reden zijn zus vermoordt. Wanneer hij terugkeert naar Haddonfield wil hij iedereen vermoorden die hetzelfde losbandige seksuele gedrag stelt als zijn zus destijds met haar vriendje.

Het masker/de vermomming:

Waarom dragen moordenaars in slasherfilms steeds een masker? In zekere zin creëren maskers een bepaalde spanning tussen de moordenaar en zijn slachtoffer – door hem te ontmaskeren weet het slachtoffer voor wie het al die tijd op de vlucht is. Naar het publiek toe lijkt het enkel een iconische herkenningsfunctie te hebben aangezien de identiteit van de moordenaar vaak ver op voorhand geweten is. Niet altijd trouwens, want er zijn genoeg slashers waar het doek pas op het einde valt. Maar neem de drie grote franchises Halloween, Friday the 13th en A Nightmare on Elm Street (1984) en je ziet dat het masker louter een herkenningsfunctie heeft naar het publiek toe. Dit werd nadien commercieel uitgebuit met een gigantische merchandising. In sommige slasherfilms dienen maskers ook om een verminkt gezicht als gevolg van een jeugdtrauma (bijvoorbeeld door pesterijen van de latere slachtoffers) te verbergen.

Het wapen:

In het geval van Halloween een keukenmes. Veelal worden steekwapens gebruikt in slasherfilms, in de eerste plaats omdat ze pijnlijke, brutale en naarmate het genre evolueert ook erg spectaculaire moorden opleveren. We zien dat door de jaren heen het wapenarsenaal van de moordenaar steeds gevarieerder wordt en niet louter meer bestaat uit steekwapens. Sommige bronnen hebben het ook over het steekwapen als symbool voor de fallus waarbij de dominantie van de moordenaar benadrukt wordt.

De feestdag:

Halloween, een Amerikaanse gecommercialiseerde feestdag waarop de doden gevierd worden. De feestdag is voor de moordenaar een soort markering in de toekomst waar hij jaren met onmenselijk geduld naar uitkijkt en waarop hij na al die jaren uiteindelijk terugkeert naar de plaats van zijn trauma om zijn belagers, of mensen die hij hiermee kan identificeren, voorgoed om zeep te helpen. In Halloween keert Michael na 15 jaar terug naar Haddonfield, het gezellige familiestadje waar hij destijds zijn zus heeft vermoord. Zijn slachtoffers bestaan uitsluitend uit personages die dezelfde gedragingen stellen als zijn zus en haar vriendje destijds. Andere slashers die zich afspelen op een feestdag (of een dag die gekoppeld is aan een of ander geloof of bijgeloof) zijn bv. Friday the 13th, My Bloody Valentine, April Fool’s Day, enzovoort.

De onmachtige ordediensten:

Vaak is één van de slachtoffers of potentiële slachtoffers gelinkt aan iemand van de ordediensten. Dit gaat veelal om een politieagent, maar kan ook om een gezaghebbend figuur gaan. In Halloween heb je zowel de vader van een van Laurie’s vriendinnen als Michaels psychiater, Loomis. Door het opvoeren van dergelijke personages wordt onder de potentiële slachtoffers de illusie van veiligheid gewekt. Maar niets is minder waar, want ondanks verwoede pogingen van deze personages om het onheil een halt toe te roepen, slagen zij er nimmer in om een bloedbad af te wenden. De politiepatrouilles in Halloween brengen weinig soelaas en Loomis komt overal een stap te laat.

Op het einde van Halloween doorzeeft Loomis Michael weliswaar met kogels, maar als hij vervolgens uit het raam kijkt, ontdekt hij dat Michael is opgestaan en verdwenen. Ook hier komt weer die bovennatuurlijke kracht tot uiting.

De slachtoffers:

Vaak worden slachtoffers, en zeker in Halloween, tijdens of na de seksuele daad vermoord. In de openingscène zien we hoe Michaels zus seksuele betrekkingen heeft met haar vriendje. Wanneer hij het huis verlaat, steekt Michael haar neer met het mes dat hij uit een keukenlade heeft genomen. Door de jaren heen bestond het slachtvee in slasherfilms bijna altijd uit losbandige tieners wiens activiteiten draaien om drie zaken: seks, drank en drugs. Als zij tijdens deze activiteiten op een bloederige manier om het leven worden gebracht, lijkt dit een subtiel moraallesje van de filmmaker te zijn. Sommige bronnen beamen dit, anderen ontkrachten dit door statistisch aan te tonen dat slechts de helft van de moorden in slasherfilms tijdens of na deze activiteiten gebeurt. Je zou ook kunnen zeggen dat het eerder een toevalligheid is die voortvloeit uit het afbeelden van hoe jongeren zich gedragen of hoe de filmmaker denkt dat jongeren zich gedragen, zonder hier een diepere betekenis aan te willen koppelen. Maar er is altijd één uitzondering, namelijk de final girl.

De final girl:

In Halloween is dit Laurie Strode, gespeeld door Jamie Curtis. Al bij haar eerste scène blijkt dat ze anders is dan de rest. Uit de conversatie met haar vader leren we dat ze er probleemloos mee instemt om te helpen bij huishoudelijke karweitjes. Als even later naar haar betrokkenheid tegenover het studeren en haar verlegenheid tegenover jongens (er wordt gesuggereerd dat ze nog maagd is) wordt verwezen, weet de kijker dat Laurie de meest verantwoordelijke is van haar vriendenkliekje. Uiteindelijk is zij ook de enige tiener die de aanvallen van Michael Myers overleeft (omdat ze nog maagd is?). Sterker nog, ze biedt zelfs veel weerwerk door hem twee keer te vloeren. Hieruit zou je kunnen afleiden dat haar verantwoordelijkheidszin een soort heroïsche compensatie is voor Michaels bovennatuurlijke krachten en dat ze daarom de enige is die de strijd met hem aandurft en ook daadwerkelijk aankan.

Het is uiteraard zo dat latere slasherfilms variaties bieden op een van deze elementen (vb. final boy ipv girl of een moordenaar zonder masker), maar in principe kan je stellen dat bovenstaande ingrediëntenmix de noodzakelijke basis is alvorens we kunnen spreken van een slasherfilm.

Hoewel Halloween dus officieus als blauwdruk van de slasherfilm geldt, waren er eerdere films die een onmiskenbare invloed hadden op het genre.

Om te beginnen Alfred Hitchkcocks Psycho (1960), waarin eenzaat Norman Bates onwetende reizigers naar zijn aftands motel lokt om ze vervolgens aan zijn mes te rijgen. Deze prent heeft binnen de horrorcinema een klimaat gecreëerd waarin ongeveer voor het eerst een menselijke villain werd opgevoerd, die op zijn beurt een weerspiegeling was van de verbrokkelende sociale cohesie in de Amerikaanse samenleving. Dit in tegenstelling tot de mythische monsters uit de Hammer en Universal studio’s. De befaamde douche-scène was omwille van de uitvoering en stilistiek dan weer een heuse inspiratiebron voor het betere slice&dice-werk.

Peeping Tom (1960) betekende zowat het einde van regisseur Powells carrière. Voornamelijk omwille van de waarheidsgetrouwe en dus controversiële benadering van hoe een seriemoordenaar zijn slachtoffers filmt tijdens het sterven. De point-of-view cameratechniek die een gevoel creëert van “het roofdier dat zijn prooi besluipt” werd later in tal van slasherfilms overgenomen. 
A Bay of Blood (1971) van Mario Bava werd in de hoogdagen van de Italiaanse giallo uitgebracht, maar kent met de vele door steekwapens afgeslachte jongeren een bepaald stramien dat we later steevast terugvinden in Amerikaanse slasherfilms. 
The Texas Chainsaw Massacre (1974) van Tobe Hooper waarin enkele jongeren het territorium betreden van een dolgedraaide slachter met een masker van mensenhuid. Allemaal gaan ze voor de bijl – of in dit geval kettingzaag – behalve de maagdelijke final girl die uit de klauwen van Leatherface en zijn familie weet te ontsnappen.
Minstens even belangrijk was wellicht Black Christmas (1974) waarvan naast de point-of-view camera en de daaruit volgende suspense ook de hoge body count en de creatieve uitvoering van de moorden essentieel waren in de geijkte formule die met Halloween geperfectioneerd werd. 
Alice, Sweet Alice (1976) mag dan geen echte formulefilm zijn wegens het religieuze zwaartepunt en het ontbreken van domme tieners, maar heeft met een gemaskerde en met een mes bewapende moordenaar beslist enkele raakvlakken met de slasherfilm.

Zoals eerder gezegd beleefde de slasherfilm hoogdagen aan het eind van de jaren ’70 en het begin van de jaren ’80. Medio jaren ’80 doofde het genre echter langzaam maar zeker uit. Af en toe kwam er nog wel een stuiptrekking tot halverwege de jaren ‘90 het genre nieuw leven werd ingeblazen door Wes Craven die met Scream (1996) zowel een persiflage als ode bracht aan het genre dat hij ooit mee groot had gemaakt. Het gevolg was een bescheiden aantal films die de gekende formule hanteerden om de kijkers naar de bioscopen te lokken. Bekendste voorbeelden zijn de sequels van succesvolle franchises (zoals Halloween en Scream), I Know What You Did Last Summer (1997) en Urban Legend (1998), tot men na de eeuwwisseling op het lumineuze idee kwam om horrorklassiekers als The Texas Chainsaw Massacre, Halloween en Friday the 13th te recycleren. Vandaag wagen onafhankelijke regisseurs zich nog regelmatig aan slasherfilms zoals Hatchet (2006), Fritt Vilt (2006), Gutterballs (2008), Laid to Rest (2009) ofSweatshop (2009), echter veelal zonder het commerciële succes van weleer te evenaren.